18 september 1944: de bevrijding van Eindhoven

Op 18 september 1944 wordt Eindhoven door de geallieerde legers bevrijd. Als één van de eerste steden in Nederland is Eindhoven verlost van de Duitse bezetting. Vanuit het noorden wordt Eindhoven bevrijd door het Amerikaanse leger, dat met paratroopers ten noorden van Eindhoven is geland. Vanuit het zuiden rijden de Engelsen de stad binnen. Zij ontmoeten elkaar in het centrum van Eindhoven. Ook verschillende PSV’ers laten zich gelden tijdens de bevrijding van Eindhoven.

Klompmaker helpt gewonde geallieerde soldaat

Zo ook PSV-lid Pieter Klompmaker. Terwijl het 3e bataljon van het 506e Parachute Infantry Regiment (onderdeel van de 101e Luchtlandingsdivisie) door de Woenselsestraat trekt, wordt deze onder vuur
genomen door een Duits 88mm-kanon op de hoek met de Nieuwe Dijk. Parachutist William ‘Bill’ Galbraith wordt daarbij getroffen door granaatscherven in zijn been en schouder. Hij is zwaargewond, maar wordt
in veiligheid gebracht dankzij hulp van onder meer Klompmaker. Op dat moment is die nog lid van PSV: ruim twee maanden na de bevrijding zegt Klompmaker zijn lidmaatschap op. Van hem zijn er overigens ook meerdere CABR-dossiers, maar het is nog niet mogelijk geweest om deze in te zien.

Frans Spijker en zijn vader arresteren een NSB’er

Naarmate de dag vordert beseffen de inwoners van Eindhoven langzaam dat zij bevrijd zijn. Zij gaan de straten op, vieren feest en omhelzen de soldaten, terwijl verzetsgroepen, waaronder de PAN, proberen
NSB’ers en andere verraders zo snel mogelijk op te pakken.

Ook PSV’er Frans Spijker en zijn vader Willem lijken bij de PAN te zitten. Dat meldt ooggetuige Wil van Ooyen in 2017: “In de Pastoriestraat woonde de heer Vingerhoets. Op maandag 18 september zag ik dat twee gewapende PAN-mannen een oude man opbrachten. Zij kwamen uit het gangetje naast ons huis en staken schuin de Slagerstraat over richting Pastoriestraat. Later vertelde mijn vader dat deze 80-jarige man lid was van de NSB voor het geld, om zo zijn aan tuberculose lijdende vrouw te kunnen verzorgen. Een brood-NSB’er dus. De PAN-mannen waren groenteboer Spijker en zijn zoon Frans, die dinsdag 19 september omkwamen.”

Cesar Groosman steelt wapens en een auto van de Duitsers

Cesar Groosman zit in april 1944 gevangen wegens onbekende oorzaak. Maar in september is de oud-PSV’er weer in Eindhoven, waar hij zich in de dagen rondom de bevrijding laat gelden. Hij heeft in zijn eentje een aantal geweren bemachtigd op vliegveld Welschap, waar de Duitsers dan net verdwenen zijn. Met die geweren overvalt Groosman samen met twee andere verzetsstrijders in de ochtend van 18 september een Duitse wagen. Dat gebeurt nota bene in de Pastoriestraat, waar hij zelf woont. Of hij daarna nog betrokken is geweest bij andere gevechtshandelingen, is niet bekend. Zijn naam komt wel voor op enkele namenlijsten van verzetsmensen.

Ad van Eerd arresteert de meest gehate NSB’er van Eindhoven

Op 18 september 1944 verschijnen leden van verschillende verzetsorganisaties overal in de stad om ‘hun werk’ te doen. Zo ook de PAN. Zij zien het als een van hun taken om foute Nederlanders te arresteren. Hoog op die lijst staat Adrianus Wolterbeek, inmiddels een zeer gehate NSB’er die verantwoordelijk is voor tientallen arrestaties in Eindhoven.

Ad van Eerd gaat de geschiedenis is als de eerste aanvoerder van PSV die landskampioen werd, maar zijn rol in de oorlog is veel belangrijker. Ad van Eerd woont op de Wenckenbachstraat 45 in Eindhoven, vlak bij de kruising met de Wattstraat. Het huis van Wolterbeek ligt toevallig op een steenworp afstand. De NSB’er heeft zich verschanst in zijn huis en weigert naar buiten te komen. Er wordt zelfs geschoten bij het huis, vertelt ook ooggetuige Gerrit Oom in het boek Bevrijding Eindhoven: ‘Op de Boschdijk werd nog hevig geschoten door de partizanen, in een poging om NSB’er Wolterbeek uit zijn huis te halen.’

Wolterbeek wou zich eerst niet laten arresteren en had zich op de vliering verschanst. Pas toen de
partizanen door de ramen begonnen te schieten (waarbij één hen nog door een onhandige kameraad in de arm geschoten werd!) gaf de heer zich over.

Wolterbeek geeft zich over en onder het toeziend oog van tientallen mensen wordt hij meegenomen door enkele partizanen, onder wie Ad van Eerd. Het tafereel wordt vastgelegd op camera, wat een historische foto op heeft geleverd. Tijdens het onderzoek komt zelfs een tweede foto boven water, die tot dusver geheel onbekend was.

Dat Ad van Eerd nog veel meer deed in de oorlog, is inmiddels bekend dankzij dit artikel dat ik schreef voor o.a. De Stentor en het Eindhovens Dagblad.